Nga Linda Karadaku
Stërvitja më e madhe ushtarake e 30 viteve të fundit “Defender 21”, e cila në Shqipëri do të zhvillohet në 7 baza të ndryshme, është organizuar nga ushtria amerikane në Evropë dhe Afrikë, me pjesëmarrjen e 28 mijë trupave nga 26 vende aleate dhe partnere.
“Defender 21” që filloi më 4 Maj dhe pritet të zgjasë deri më 9 Qershor.
Shqipëria është një nga 16 vendet mirëpritëse në zhvillimin e kësaj stërvitjeje ushtarake.
Forcat e Armatosura Shqiptare përfaqësohen me rreth 1000 trupa.
Ndërkohë 28.000 trupa shumëkombëshe kryejnë aktivitete pothuajse në të njëjtën kohë në më shumë se 30 zona trajnimi, të shtrira në 12 vende.
Ushtarët amerikane janë tashmë në Shqipëri, Bosnjë-Hercegovinë dhe Bullgari. Kanë arritur gjithashtu në portin e Zarës në Kroaci dhe atë të Aleksandropulos në Greqi, ashtu sic erdhën në portin e Durrësit në Shqipëri dhe në Maqedoninë e Veriut. Trupat amerikane janë bashkë me aleatët dhe partnerët e NATO-s.
Kosova merr pjesë gjithashtu. Është një stërvitje që nuk mund të matet thjeshtë me numrin e madh të ushtarëve, vendeve dhe pajisjeve luftarake, mbi të gjitha ka rëndësi për mesazhin që jep për sigurinë e vendeve anëtare dhe aleate të NATO-s.
Në të gjithë botën, vendet po shpenzojnë më shumë për ushtritë e tyre, një trend që është tashmë i dukshëm në Ballkanin Perëndimor.
Në vitin 2018, shpenzimet ushtarake globale u rritën në 1.7 trilionë dollarë, niveli më i lartë që nga fundi i Luftës së Ftohtë. Kjo bëhet edhe më e rëndësishme duke marrë parasysh se mosmarrëveshjet e pazgjidhura në Ballkan ende paraqesin kërcënim.
Tani për tani, shumica e anëtarëve dhe aspirantëve të NATO-s nga Ballkani Perëndimor nuk përmbushin qëllimin e Aleancës për shpenzimet e mbrojtjes me dy për qind të PBB-së. Maqedonia e arriti këtë për herë të fundit në vitin 2007, kur shpenzoi 2.15 për qind të PBB-së së saj për mbrojtjen. Në vitin 2018, shifra ra në një për qind.
Kjo rezultoi në zvogëlim të planifikuar të personelit ushtarak aktiv të vendit, nga rreth 8,200 në rreth 6,800. Në vitin 2017, Serbia shpenzoi 731 milion dollarë amerikanë për ushtrinë e saj, më së shumti në rajon, sipas Institutit Ndërkombëtar të Kërkimit të Paqes në Stokholm (SIPRI).
Maqedonia 112 milion dollarë dhe Mali i Zi 74 milion dollarë. Bosnje dhe Herzegovina dëshiron të bëhet një anëtare e NATO-s, por Republika Srpska, e cila mund të vërë veton ndaj lëvizjeve të tilla në një nivel federal – do të bllokonte çdo iniciativë të tillë. Serbët jashtë Serbisë bllokojnë gjithashtu ku munden vendet e tjera në rajon që të bashkohen me NATO-n, ndërsa ushtria e Serbisë ende mbështetet në mbështetjen ruse. Vetëm rreth tre për qind e qytetarëve serbë mbështesin anëtarësimin e vendit të tyre në NATO.
Siç duket, lufta hibride dhe konkurrenca ushtarake do ta ndajnë rajonin në dy zona sigurie: njëra nën ombrellën e NATO-s ku bëjnë pjesë shumica dërrmuese e vendeve të rajonit dhe ombrella ruse ku bëjnë pjesë Serbia dhe Republika Srpska në Bosnjë-Hercegovinë. Rusia është e pranishme në rajon, përmes Qendrës Humanitare Ruse-Serbe në Nish.
Qendra nuk ka marrë status diplomatik pavarësisht nga një nxitje e fortë nga Moska, pasi shumë qeveri perëndimore e akuzojnë atë për përfshirje në aktivitete të inteligjencës. Kjo bazë është afër kufijve të Serbisë me tre anëtarë të NATO-s – Bullgarinë, Rumaninë dhe Maqedoninë e Veriut, si dhe aspirantin e NATO-s, Kosovën.
Serbia
Në shkurt 2021, Serbia deklaroi se do të investojë më shumë para në Forcat e Armatosura Serbe, SAF. Presidenti Aleksandër Vučić tha se Brigada e 72-të e Operacioneve Speciale të SAF-it ka 10 automjete të blinduara me shumë qëllime BOV M16 Milosh 4 × 4 (MPAV) dhe pesë automjete tokësore pa pilot të armatosura UGV, dhe do të marrë 20 MPAV të tjera M16 deri në fund të vitit.
Më 6 shkurt, Ministri i Mbrojtjes i Serbisë Nebojsha Stefanoviç i tha gazetës Politika se Serbia do të merrte katër MiG-29 të dhuruar nga Bjellorusia duke e çuar totalin në 14. Ai deklaroi se prisnin edhe 10 MiG-29 të tjerë deri në qershor, 19 tanke T-72B1MS dhe 20 automjeteve të blinduara të modernizuara të zbulimit BRDM-2M.
Serbia merr gjithashtu sistemet e mbrojtjes ajrore të transportueshme Mistral 3 dhe deri në fund të vitit 2021, numri i avionëve të prodhuar në vend të quajtur NORA-B52 M15 155 mm në shërbim të SAF do të rritet nga gjashtë në 18.
Në tetor 2020, Presidenti serb Aleksandër Vuçiç ndoqi një stërvitje ushtarake, e cila përfshinte modelin dron kinez CH-92A, që iu dha Serbisë në qershor të vitit të kaluar. Kina i dha Serbisë jo vetëm armë të reja, por edhe njohuri dhe teknologji. Dronët CH-92A prodhohen nga Korporata Shtetërore Kineze e Shkencës dhe Teknologjisë Hapësirë Ajrore (CASC) dhe kanë një rreze luftarake që tejkalon 250 kilometra. Çdo dron është i pajisur me dy raketa FT-8C të afta për të goditur objektivin nga nëntë kilometra larg.
Këto dronë janë gjithashtu mjete efektive për mbikëqyrjen dhe zbulimin e terrenit armik. Dërgesa e dronëve të Kinës në Serbi ishte eksporti i saj i parë i pajisjeve të aviacionit ushtarak në Evropë.
Dronët kinezë janë përdorur dhe përdoren në konflikte në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut. Para mbërritjes së dronëve kinezë, i vetmi mjet ajror pa pilot i përdorur nga ushtria serbe ishte Orbiteri i lehtë i prodhuar nga Izraeli, i përdorur nga ushtria serbe për zbulim që nga viti 2008.
Transferimet e teknologjisë nga Kina do të ndihmojnë Serbinë të përfundojë projektin e saj të avionit Pegasus.
Falë shpërndarjes së dronëve kinezë, forca ajrore serbe do të rindërtojë skuadriljen e 353-të të Mbikëqyrjes së Inteligjencës, një skuadrilje e specializuar e cila nuk ka funksionuar që nga viti 2006. Me këto ndryshime, Serbia bëhet vendi me numrin më të madh të dronëve në Ballkan. Dhe ndërkohë që merr dronë nga Kina, Serbia blen edhe Mistral, një sistem mbrojtjeje ajrore infra të kuqe, nga Franca.
Midis viteve 2008 dhe 2018, Shtetet e Bashkuara ishin donatori më i madh ushtarak për Serbinë. Në vitin 2019, Serbia kishte shpenzimet më të larta ushtarake në Ballkan pasi kishte investuar 1.14 miliard dollarë në ushtrinë e saj – një rritje prej 326 milion dollarë (43%) krahasuar me vitin e kaluar në të cilin Serbia ia mori vendin e parë për shpenzime ushtarake Kroacisë. Serbia nuk ka interes të bashkohet me NATO-n, por është anëtare e programit të Partneritetit për Paqe të NATO-s dhe zbaton Planin e Veprimit të Partneritetit Individual, niveli më i lartë i bashkëpunimit që një vend jo-anëtar mund të ketë me NATO-n. Megjithatë, armatosja e Serbisë ka vazhduar nga Rusia. Kur Rusia mbajti stërvitjet ushtarake Vostok 2018, Serbia mori pjesë.
Forcat ajrore të Serbisë morën gjithashtu dy avionë luftarakë rusë MiG-29.
Disa marrëveshje për armët midis dy vendeve përfshijnë tanke dhe sisteme raketash, duke përfshirë sistemin e mbrojtjes ajrore S-300 të prodhuar nga Rusia dhe gjashtë avionë të tjerë MiG-29 nga Bjellorusia. Serbia po mbështet gjithashtu forcat e Republika Srpska.
Shqipëria
Për një kohë të gjatë, e vetmja bazë ushtarake e huaj në Ballkan ishte një bazë e marinës sovjetike në ishullin e Sazanit në Shqipëri. Pastaj Shqipëria u largua nga Traktati i Varshavës dhe mbeti neutrale për katër dekada derisa u bë një anëtare e plotë e NATO-s në 2009. Tani, është mikpritësja e bazës së parë ajrore të NATO-s në rajon, duke i siguruar aleancës një vend të rëndësishëm strategjik që është vetëm një orë fluturim nga Siria.
Në gusht 2018, NATO njoftoi se do të investonte rreth 51 milion euro në bazën ajrore në Kuçovë – dhe kjo është vetëm faza e parë. Baza do të sigurojë karburant, mbështetje logjistike dhe policore, si dhe trajnim për aleancën transatlantike.
Duket se NATO vendosi të krijojë bazën e saj të parë ajrore në Ballkan si pasojë e asaj që ajo e konsideroi një qëndrim të ri ushtarak agresiv nga Rusia, duke arritur kulmin në aneksimin e Krimesë në mars 2014.
Në Prill 2018, Ministrja e Mbrojtjes e Shqipërisë Olta Xhaçka dhe Sekretari amerikan i Mbrojtjes në atë kohë, James Mattis, përfunduan marrëveshjen për bazën ajrore gjatë bisedimeve në Uashington. Reagimi i Kremlinit ishte i shpejtë. Kryeministri rus Dmitry Medvedev e quajti vendimin për bazën një “provokim” dhe tha se Moska nuk do të “qëndronte dhe shikonte” ndërkohë që ndërtohej.
Shqipëria nuk e ka arritur ende megjithatë 2 përqindëshin për shpenzime ushtarake që kërkohet nga Aleanca.
Shpenzimet ushtarake të Shqipërisë për vitin 2020 ishin 1.47% e PBB-së, një rritje krahasuar me 1.3% të PBB-së për vitin 2019. Ushtria shqiptare ishte e pajisur më parë me armë kryesisht të epokës sovjetike që ishin shitur ose shkatërruar; inventari i saj tani përfshin një përzierje të dhuruar armatimesh, evropiane dhe amerikane; që nga viti 2010, ka marrë sasi të kufizuar të pajisjeve nga Franca, Gjermania dhe nga SH.B.A. në vitin 2020, kur qeveria amerikane dhuroi 29 mjete të reja, të blinduara, shumëpërdorimshe, Humvee, për ushtrinë shqiptare. Ato do të përdoren nga batalioni i II dhe këmbësoria në Forcën Tokësore, që është një strukturë në gatishmëri për përdorim nga Aleanca, për tu dislokuar kudo dhe kurdo.
Kosova
Forca e NATO-s në Kosovë (KFOR) ka një bazë në Kosovë që nga viti 1999.
Ndërkohë, njësi të FSK-së marrin pjesë në misione jashtë vendit bashkë me ushtrinë amerikane duke vepruar për herë të parë në një aktivitet ushtarak jashtë territorit të Kosovës.
Kosova ka 14 marrëveshje ushtarake dypalëshe me vende të ndryshme, veç e veç deri tani. Një ndër to është edhe marrëveshja me Shtetet e Bashkuara.
Forca e Sigurisë së u transformua në ushtri në bazë të një ligji të miratuar në kuvendin e Kosovës. Që në krijimin e saj, Kosova ka kërkuar që të paktën 10% e pjesëtarëve të saj të jenë nga pakicat kombëtare në Kosovë, përfshi serbët. Çështjet ushtarake dhe kufitare janë shumë të lidhura në Ballkan, pasi politikanët në rajon shpesh bëjnë thirrje për dërgimin e ushtarëve për të mbrojtur kufijtë, veçanërisht në raste krizash apo për të bërë show force. Për shembull, kur parlamenti i Kosovës votoi për krijimin e një ushtrie këmbësore me rreth 5,000 trupa, si përgjigje, presidenti serb Vuçiç udhëtoi për në kufirin Serbi-Kosovë për të inspektuar trupat atje.
Kroacia
Kroacia renditet në vendin e 63-të ushtarakisht, në renditjen e 139 vendeve.
Buxheti ushtarak kroat për 6-7 vitet e fundit u mbajt nën 2% të PBB-së, një ndryshim i madh nga vitet 1990 kur shpenzimet e mbrojtjes përfaqësonin një pjesë të madhe të shpenzimeve të buxhetit kroat për shkak të Luftës Kroate për Pavarësi.
Për shembull, buxheti kroat i mbrojtjes në vitin 1995 ishte 12,4 miliardë Kuna kroate ose pak më shumë se 12% e PBB-së, që ishte edhe shpenzimi më i lartë i mbrojtjes ndonjëherë. Shtetet e Bashkuara i ofruan Kroacisë shitjen e avionëve të rinj F-16 Block 70, Franca ofroi avionë të përdorur Rafale dhe Suedia avionë të rinj JAS-39 C / D Gripen.
Qeveria kroate dërgoi kërkesa për propozime për blerjen e avionëve të rinj luftarakë në SH.B.A. (F-16), Suedi (JAS Gripen), Francë (Rafale), Itali (Eurofighter), Norvegji , Greqi dhe Izrael për F-16.
Strategjia për Ballkanin
Ballkani duket të jetë një pikë qendrore e strategjisë së sigurisë së SHBA. Në samitin e korrikut 2018, NATO u përqendrua në rritjen e sigurisë nga Deti Baltik në Ballkan, veçanërisht për t’iu kundërvënë Rusisë. Lëvizje të tilla janë në përputhje me Iniciativën e Tre Deteve për të krijuar një zonë të stabilitetit midis deteve Balltik, Deti i Zi dhe Adriatikut.
Gjatë Luftës së Ftohtë, Evropa Juglindore ishte ekuilibruar strategjikisht përmes një formule 2 + 2 + 2: dy anëtare të NATO-s (Turqi dhe Greqi), dy shtete të Traktatit të Varshavës (Bullgaria dhe Rumania) dhe dy shtete që nuk ishin në asnjë bllok ushtarak (Jugosllavia dhe Shqipëria) . Sot, Bullgaria, Rumania, Kroacia, Mali i Zi, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut, të gjitha janë bashkuar në NATO dhe Kosova aspiron të bashkohet. Në Kosovë gjendet Camp Bondsteel – baza kryesore e Ushtrisë Amerikane nën komandën e KFOR – një nga bazat më të mëdha ushtarake amerikane në Evropë.
Por Rusia po kthehet në rajon përmes aleatëve të saj, Serbisë dhe Republika Srpskës. Megjithatë, futja edhe e Maqedonisë së Veriut në NATO, bëri që të mbyllej edhe krahu jugor i aleancës dhe dy korridoret e transportit pan-evropian, VIII nga Durrësi në Varna dhe nga Salzburgu në Selanik, janë plotësisht nën mbrojtjen e NATO-s. Plus, Serbia dhe Bosnja dhe Hercegovina janë plotësisht të rrethuara nga anëtarët e NATO-s.
Stërvitja e fundit dhe më e madhja e NATO-s në rajon, “Defender 21”, është një tregues dhe një mesazh shumë i rëndësishëm në këtë aspekt, për Shqipërinë dhe vendet e rajonit në përgjithësi. Ky mision historik demonstron aftësinë e këtyre vendeve për të shërbyer si partnerë strategjik të sigurisë në rajonet e Ballkanit Perëndimor dhe Detit të Zi.
Ky është një demonstrim i vërtetë i ndërveprimit shumëkombësh dhe kontributeve jetike të të gjithë aleatëve dhe partnerëve të NATO-s që janë të domosdoshme për ta bërë të suksesshëm një operacion të tillë./abcnews.al
